Choroby psychiczne to poważny problem dotyczący ludzi na całym świecie. Szacuje się, że w Polsce zmaga się z nimi kilka milionów osób. Problemy ze zdrowiem psychicznym mogą być różnorodne.
Choroby psychiczne to zaburzenia w obrębie mózgu, które prowadzą do często nieodwracalnych albo trudnych do wyleczenia zmian. Osoby chore psychicznie często nie zdają sobie sprawy z tego, co się z nimi dzieje, uważają, że inni chcą ich na siłę zamknąć w ośrodku neuropsychiatrycznym i że cały świat jest przeciwko nim. Choroba może rozwijać się latami, nie dając żadnych objawów. Niektóre choroby i zaburzenia psychiczne mają łagodny charakter, a do ich wyleczenia wystarczy psychoterapia i popularne leki przeciwlękowe i uspokajające. Niektóre zaburzenia jednak są na tyle silne i wpływają na umysł, że chory może być niebezpieczny dla środowiska, w którym się znajduje. Dlatego nie warto lekceważyć pierwszych objawów i zgłosić się do psychologa.
Według WHO znaczna część samobójstw jest skutkiem depresji lub zaburzeń lękowych, których liczba także stale wzrasta w przeciągu ostatnich lat. Wzrasta także używanie substancji psychoaktywnych. Aż 5,9% wszystkich zgonów w 2012 r., miało związek z konsumpcją alkoholu. Ponadto badacze oceniają, że aż 27 milionów ludzi w roku 2013 cierpiało na zaburzenia psychiczne związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych, z czego prawie połowa to nadużywanie narkotyków. Większość chorób psychicznych to najczęściej skutek życiowych sytuacji i przeżyć oraz tego, jak dajemy sobie z nimi radę. Zwolnienie z pracy, śmierć, traumatyczne doświadczenie skutkują stresem, co może powodować zaburzenia. To kwestia bardzo indywidualna, często problemy psychiczne są dziedziczone, innym razem pojawiają się na skutek bieżących wydarzeń. Z badań EZOP (Epidemiologia Zaburzeń Psychiatrycznych i Dostępność Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej) wynika, że 23 proc. osób cierpi na co najmniej jedno zaburzenie psychiczne, a co czwarta odczuwa ich znacznie więcej.
Objawy chorób psychicznych przyjmują różne formy. Wszystkie wpływają na tok myślenia, emocje lub zachowanie, a przy tym ograniczają umiejętność radzenia sobie w codziennych sytuacjach. Istnieją pewne symptomy, na które trzeba zwrócić uwagę, bo mogą świadczyć o zaburzeniach psychicznych i poważnej chorobie. To m.in. impulsywność, agresja, utrata wiary w siebie, długotrwały smutek, nadpobudliwość, spadek samopoczucia, rozdrażnienie. Objawy chorób psychicznych różnią się w zależności od rodzaju. Czasem w ich przebiegu pojawia się wycofanie, apatia i niechęć do kontaktów społecznych, innym razem nadmierny ekstrawertyzm, a czasem także nieracjonalne zachowania, snucie teorii spiskowych czy lęk o własne zdrowie i życie. W poważnych stanach chorobowych dochodzą do tego omamy słuchowe i wzrokowe, majaczenie i utrudniony kontakt z otoczeniem. Chorobę psychiczną można podejrzewać, kiedy wymienione wcześniej uczucia stają się wyjątkowo skrajne albo gdy trwają tak długo, że utrudniają codzienne życie.
Oto kilka podstawowych rodzajów zaburzeń psychicznych. Są to:
organiczne zaburzenia psychiczne
zaburzenia nastroju
zaburzenia osobowości
zaburzenia nerwicowe
zespoły behawioralne
zaburzenia schizoaktywne i psychozy
Nerwice
W nerwicach (zaburzeniach lękowych) dochodzi do dominacji lęku. Mogą być to napady paniki, lęk przed wyjściem z domu czy podróżą, różne typy fobii. Zwykle mają tutaj miejsce obsesje – czyli natrętne myśli – oraz kompulsje (przymusowe czynności). Co ważne, cierpiący na tę chorobę psychiczną jest świadomy swojego stanu i jego negatywnych skutków. Chory może nawet próbować się im przeciwstawić.
Nerwica to bardzo popularne zaburzenie, na które cierpi mnóstwo osób. Większość jest w stanie poradzić sobie z objawami przy pomocy psychoterapii, rozmów z psychologiem i stosowania technik relaksacyjnych. Jeśli to możliwe, osoby cierpiące na nerwice starają się unikać sytuacji stresowych i nasilających lęk.
Czasem objawy są tak silne, że trzeba wdrożyć farmakoterapię. Nerwice mogą objawiać się nerwowością, kołataniem serca, dusznościami, drżeniem rąk, płaczliwością i apatią.
Psychozy
Inaczej niż w nerwicach jest w przypadku psychozy - chory nie zdaje sobie sprawy ze swojego stanu; jest poza światem rzeczywistym i w okresie nasilenia objawów nie potrafi normalnie funkcjonować. Choroba psychiczna jest oczywista dla osób w otoczeniu pacjenta, jednak sam nią dotknięty nie zdaje sobie sprawy ze swojego zachowania.
Objawy psychotyczne mogą być wywołane przez ciężki stres, zażywanie narkotyków, chorobę organiczną, nadużywanie alkoholu. Lekarze nie są pewni, co dokładnie powoduje psychozę. To prawdopodobnie skutek kilku oddziaływań, w tym genów, traumatycznych doświadczeń, tłumionych uczuć, sytuacji rodzinnej i chemicznych zmian w mózgu. W chorobach psychicznych objawy psychotyczne sprawiają, że człowiek nie odróżnia fikcji od rzeczywistości.
Charakter psychozy mają zaburzenia maniakalno-depresyjne (choroba afektywna dwubiegunowa) i różne formy schizofrenii. W chorobie afektywnej dwubiegunowej mają miejsce epizody manii (gdy chory jest bardzo aktywny, pobudzony, też kreatywny, z zawyżoną samooceną) oraz epizody depresji (gdy następuje spadek nastroju, niska samoocena, brak pewności siebie, smutek, utrata zainteresowań, przygnębienie, zmniejszona energia).
Na szczególną uwagę zasługuje choroba psychiczna, jaką jest schizofrenia – szacuje się, że choruje na nią co setna osoba na świecie. Zwykle rozpoznaje się ją u młodych ludzi między 15. a 30. rokiem życia.
To najczęstsza choroba psychotyczna, w której pacjent nie odróżnia rzeczywistości od urojenia. Przebieg schizofrenii u każdego jest inny, zwykle jednak występują dramatyczne zaburzenia myśli oraz uczuć objawiające się zachowaniem, które otoczenie uznaje za dziwne.
Do chorób psychicznych zalicza się także: zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia), otępienie, depresję.
Depresja
Szacuje się, że na całym świecie na depresję cierpi aż 5% dorosłych osób. Jest to choroba, w której dochodzi do znacznego obniżenia nastroju oraz zaburzenia obrazu własnej osoby – chorego przepełnia brak wiary w swoje umiejętności. Osoby z depresją mają problemy z odczuwaniem przyjemności, z koncentracją, tracą chęć do pogłębiania swoich zainteresowań i kontaktów społecznych. Niekiedy obniżeniu nastroju towarzyszą objawy somatyczne – trudności w zasypianiu, spadek libido, utrata apetytu i obniżenie masy ciała. W przebiegu depresji mogą pojawić się także myśli samobójcze – występują one aż u 40–80% pacjentów. Depresja jest chorobą, która zagraża życiu – w wyniku skutecznych prób samobójczych co roku umiera około miliona osób na świecie. Główną metodą leczenia depresji jest psychoterapia połączona z leczeniem farmakologicznym. Stosuje się leki przeciwdepresyjne, które zmniejszają wychwyt zwrotny neuroprzekaźników w mózgu – serotoniny (SSRI) lub serotoniny i noradrenaliny (SNRI).
Opracowała Jolanta Siemieniako na podstawie: https://portal.abczdrowie.pl/po-czym-rozpoznac-chorobe-psychiczna
