“Muzułmański kalendarz nie daje tatarskiej społeczności wielu okazji do świętowania. Tym więc cenniejszy, tym bardziej oczekiwany i radosny jest dla nas czas bajramów (BAJRAM - ŚWIĘTO), czas wspólnych – szczególnie uroczystych – modlitw oraz ożywionych rodzinnych i sąsiedzkich kontaktów. Odkładamy wówczas na bok wszelkie codzienne zajęcia, łączymy się w chwilach zadumy w meczetach, a także na Mizarach. Przypominamy sobie tych, którzy odeszli, i prosimy Najwyższego o przyjęcie naszych modlitw, wybaczenie grzechów oraz błogosławieństwo na przyszłe lata. Te święta i dni świąteczne wyznaczają poniekąd rytm funkcjonowania muzułmańskiej wspólnoty. Zmienność ich terminów zapobiega stagnacji, popadnięciu w rutynę. Świętujemy raz latem, raz zimą. Świętujemy wiosną i jesienią, podczas dni słonecznych i słotnych. Ta wielobarwność otoczenia wzbogaca i wzmacnia nasze przeżywanie, pozwala na odnajdywanie najwyższych wartości duchowych we wszelkiej różnorodności danej nam przez Najwyższego. Uzmysławiam sobie właśnie, ludzkie miejsce w harmonii Wszechświata. Poprzez post, poprzez rozmaite cielesne i duchowe wyrzeczenia, oczyszczamy się, łączymy na szerokiej płaszczyźnie współistnienia. Poprzez kurbana, mniej lub bardziej symboliczną ofiarę, poddajemy się woli Wszechmogącego, przyjmujemy Jego miłosierdzie, abyśmy sami mogli być miłosiernymi wobec swych bliźnich.
Świąteczna tradycja, można powiedzieć odwieczna, stwarza niewidzialną a mocną więź z minionymi pokoleniami, buduje naszą tożsamość, określając nasze istnienie niegdyś i teraz. Tu, na tej ziemi, wśród tych ludzi. Z Bogiem. Piękne i wzruszające jest przeżywanie tego wszystkiego, jeśli tylko zechcemy otworzyć swoje umysły oraz serca…” - pisze w książce "Z Bajramem! Tatarskie tradycje świąteczne" Tomasz Miśkiewicz - Mufti Rzeczypospolitej Polskiej, Przewodniczący Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego MZR w RP.
“Święta stanowią główny element integrujący Tatarów polskich. Są doskonałą okazją do rodzinnych spotkań, wizyt w najstarszych meczetach w Bohonikach i Kruszynianach, odświeżenia znajomości i kontaktów...
W islamie święta są ruchome, ponieważ muzułmanie swoje obliczenia czasu opierają na roku księżycowym. Jest on krótszy od słonecznego o dziesięć lub jedenaście dni i corocznie przesuwa się w stosunku do niego o dziesięć bądź jedenaście dni. Każdy miesiąc zaczyna się od nowiu księżycowego i trwa dwadzieścia dziewięć lub trzydzieści dni. Rozbieżność pomiędzy rokiem słonecznym i księżycowym sprawia, że każdorazowo święta przesuwają się do przodu o jedenaście dni 4 w odniesieniu do kalendarza gregoriańskiego… Ruchomość kalendarza powoduje, że te same święta występują w całkowicie odmiennych porach roku, co wpływa na charakter i styl świętowania w danym okresie. Warto dodać, że muzułmanie rozpoczynają liczenie czasu od dnia wyjścia, migracji Proroka Muhammada z Mekki do Medyny, czyli od 15 lipca 622 roku według chrześcijańskiej rachuby czasu. Wydarzenie to nazwano hidżra, a muzułmanie system obliczania czasu określają kalendarzem hidżry, po łacinie Anno Hegirae (skrót A H)...
W islamie nie ma zbyt wielu świąt, podobnie nierozbudowana jest ich symbolika i sposób celebracji. Konserwatywne stanowisko zakłada celebrowanie tylko dwóch świąt: Id al-Fitr, czyli Święta Zakończenia Postu, nazywanego przez Tatarów Ramadan Bajramem, oraz Id al-Adha - Święta Ofiarowania czyli tatarskiego Kurban Bajramu.
Dzisiaj zaczął się Ramadan Bajram, który jest niezwykle podniosłym, radosnym wydarzeniem. Po dwudziestodziewięcio- lub trzydziestodniowym poście w ramadanie, będącym podstawowym obowiązkiem każdego prawowiernego muzułmanina, z nadzieją, że Bóg przyjmie modlitwy i post, wybaczy grzechy i obdarzy swą łaską, wszyscy bawią się wspólnie i cieszą. Święto Zakończenia Postu, w języku arabskim Id al-Fitr, w języku tureckim Ramadan Bajram, a w tradycyjnej wymowie tatarskiej Ramazan Bajram, trwa trzy dni.
Zgodnie z tradycją, jego ważny element stanowi wspólna uroczysta modlitwa w meczecie. Modlitwa świąteczna musi się odbyć w ściśle określonym przedziale czasowym, półtorej godziny po wschodzie słońca, aż do czasu modlitwy południowej. W krajach muzułmańskich zazwyczaj rozpoczyna się o godzinie siódmej lub ósmej rano. U Tatarów na Podlasiu przyjęło się, że modlitwa w Bohonikach i Kruszynianach rozpoczyna się o godzinie dziesiątej, podobnie jak w domu modlitwy w Białymstoku. Mufti Miśkiewicz wskazuje, że wynika to z praktycznego podejścia: chciano, aby wszyscy, szczególnie przyjezdni, mogli spokojnie dojechać do meczetów oraz odwiedzanie krewnych i przyjaciół. Wcześniej należy przekazać jałmużnę na rzecz potrzebujących. Dla Tatarów święto jest okazją nie tylko do uniesień religijnych, ale także do wspólnej zabawy z najbliższymi, aby podtrzymać więzi międzypokoleniowe i etniczne.
W pierwszy dzień świąt uczestniczą w modlitwie, spotykają się z rodzinami, ale także odwiedzają groby bliskich. Świąteczna radość okazywana jest ponadto podczas organizowanych wówczas balów tatarskich. Należy zauważyć, że kanon tatarski znacznie różni się od sunny (tradycji). Sposób obchodzenia święta, jaki przyjął się w społeczności, pokazuje bowiem specyfikę grupy żyjącej dziesiątki lat w odseparowaniu od świata muzułmańskiego… Święto, w swym ludzkim wymiarze, zapewne nie byłoby tak cenione, gdyby nie fakt, że wcześniej, w czasie ramadanu wierni w imię poddania się woli Boga muszą poddać się rygorowi postu. Sam post ma określoną strukturę i czas, każdy wierny wykonuje go na swój sposób; albo w skupieniu go celebruje, albo manifestuje trud „poszczącego”. Koran i sunna oraz wywiedzione z nich prawa dokładnie precyzują, co jest dozwolone, co zakazane, co wpływa na unieważnienie postu, a w jakich przypadkach można post odroczyć i wykonać go w późniejszym terminie: O wy, którzy wierzycie! Przepisany jest wam post, tak jak był przepisany tym, którzy byli przed wami. Być może, będziecie wytrwali! To są dni odliczone. Jeśli ktoś z was choruje lub przebywa w podróży, niech pości później taką liczbę dni, jakiej nie pościł. Ci, którzy mogą to uczynić, niech się wykupią nakarmieniem ubogiego. Kto zaś z własnej woli uczyni więcej, to jest lepsze dla niego, ale post będzie lepszy dla was. O, gdybyście tylko wiedzieli! Ramadan to miesiąc, w którym został zesłany Koran jako przewodnictwo dla ludzi, jasne wskazanie drogi prostej i rozróżnienie między prawdą a kłamstwem. Kogo zastanie ten miesiąc, niechaj w nim pości. Kto jest chory lub w podróży, niech pości później taką liczbę dni, ile nie pościł. Bóg pragnie dla was ułatwienia, a nie utrudnienia, abyście dopełnili liczbę dni postu i abyście chwalili Boga za to, że skierował was na drogę prostą… Gdy ramadan przypada w lecie, czas postu, rozpoczynający się tuż przed świtem, a kończący natychmiast po zachodzie słońca, wynosi prawie dziewiętnaście godzin. W zimie natomiast tylko osiem. Głównym celem postu jest odwrócenie myśli człowieka od doczesności i dóbr materialnych, umacnianie wewnętrznej dyscypliny i siły moralnej. Człowiek wyzwala się z pierwotnych instynktów, przestaje ulegać pokusom za każdym razem, gdy czegoś zapragnie. Poszczący podkreślają, że gdy dokucza pragnienie, organizm domaga się pożywienia, często nie ma ochoty na cokolwiek poza biernym oczekiwaniem na zachód słońca. Wtedy w pełnej sile przejawia się główne przesłanie – praktyka duchowa, samodyscyplina, walka z fizycznymi słabościami oraz docenienie stanu posiadania. Świadomość losu milionów ludzi, zmagających się z niedostatkiem, bólem, głodem, pragnieniem, na których nie czeka codziennie ciepły posiłek z deserem jest wyzwalająca. W tym objawia się istota tego obowiązku – na odwróceniu perspektywy. Dzięki doświadczeniu przeżytego postu wierny z większą gorliwością może wypełnić kolejny obowiązek, czyli przekazanie jałmużny, sadaki…”
Na podstawie książki - “Z Bajramem! Tatarskie tradycje świąteczne” http://bibliotekatatarska.pl/.../2019/01/z-bajramem.pdf
Zachęcamy do prześledzenia powyższej lektury i poznania kultury, tradycji i obyczajów naszych muzułmańskich braci.
W pierwszy dzień Ramadan Bajram, pod meczetem w Bohonikach rozmawialiśmy z dr Arturem Konopackim - historykiem, badaczem islamu i Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego, pracownikiem naukowym na Wydziale Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu w Białymstoku.
A.K.: “Dzisiejszy dzień jest bardzo ważny, jest zakończeniem postu w miesiącu Ramadan. Jest to dzień świąteczny - pierwszy dzień świąt muzułmańskich, które są radosnymi świętami, bo skończył się post. Tatarzy obchodzą to święto jak większość muzułmanów, czyli rozpoczynają święta nabożeństwem w meczecie, a następnie wszyscy udają się na Mizar żeby odwiedzić swoich zmarłych, pomodlić się nad ich mogiłami, po czym udają się do domów na uroczysty obiad. W kolejnych dniach - bo święto trwa trzy dni, będą się wzajemnie odwiedzać.”
Jak młodsze pokolenie Tatarów z Podlasia podchodzi do tradycji?
A.K.: Ja jestem młodym pokoleniem, bo wciąż czuję się młody więc odpowiem za siebie. Młode pokolenie dobrze podchodzi do tradycji. Widać to w zaangażowaniu młodych ludzi w różnego typu działania, udział w zespołach tanecznych itp. To zaangażowanie jest widoczne szczególnie we wszystkich mediach społecznościowych. Można sobie to prześledzić i zauważyć, że tradycja jest kultywowana również przez młodszych… bo jest pokazywana, zaszczepiona przez starczych.”
Czy ze względu na pandemię i związane z nią obostrzenia sposób świętowania się zmienił?
A.K.: “Pandemia wpłynęła nie tylko na sposób świętowania, ale też na sam ramadan. Nie było uroczystych modlitw, tzw. terałichów, nie było Kadyr Nocy, nie spotykaliśmy się w meczetach, choć taka jest tradycja muzułmańska. Nie odbywały się wieczorne spotkania, wspólne kolacje, było to dla nas odczuwalne. Dzisiaj do meczetu też pewnie nie wszyscy wejdą przez obostrzenia, i wymogi. Pandemia daje się wszystkim we znaki bez względu na wyznanie.”
Przekazujemy również życzenia od Imama Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowe w Bohonikach -Aleksandra Bazarewicza.
“W imię Boga litościwego, miłosiernego,
Drodzy Bracia i Siostry
w tym szczególnym dniu dla wszystkich muzułmanów na całym świecie, a także mieszkających tutaj na Podlasiu, w dniu Ramadan Bajram składam serdeczne życzenia zdrowia, pomyślności, żeby nam się działo jak najlepiej. Ten czas jest bardzo ciężki dla wszystkich, nie tylko muzułmanów. Cierpią wyznawcy wszystkich religii. I żeby to były słowa pocieszenia, to do wszystkich bez wyjątku naszych braci i sióstr w islamie, a także naszych braci i sióstr katolików, prawosławnych i wszystkich, którzy wierzą w jednego Boga, żeby łaski Boga jedynego spływały na nas i na Was codziennie. Tego Wam życzymy. Życzą tego muzułmanie na całym świecie, a także muzułmanie mieszkający tu, na tej Ziemi Sokólskiej.”
Opracowała Patrycja A. Zalewska
