“Dotarliśmy do miejsca szczególnego, gdzie Żołnierze Wyklęci byli okrutnie torturowani, ponieśli śmierć. Walczyli o to, żeby Polska nie zginęła i była wolna. Dlatego też… do Hymnu…”- zwrócił się Krzysztof Promiński ze Stowarzyszenia Historycznego im. Bohaterów Ziemi Sokólskiej do zebranych pod dawną siedzibę Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. Szósty Marsz Pamięci Żołnierzy Wyklętych wyruszył spod Kościoła św. Antoniego Padewskiego po mszy św. w intencji Żołnierzy Niezłomnych.
“Dzisiaj w kościele, w pierwszym czytaniu Jola (Jolanta Matczak) czytała o zasadzonym przez Boga drzewie i zakazanym owocu. Żołnierze Wyklęci - tak powinniśmy ich nazywać bo “niezłomnych” mieliśmy wielu. Niezłomni byli powstańcy listopadowi, styczniowi, żołnierze walczący w 1939 r., żołnierze pierwszej konspiracji. Żołnierzy drugiej konspiracji powinniśmy nazywać - Żołnierzami Wyklętymi. Oni byli tym właśnie zakazanym owocem. Nie można było o nich mówić. Zostali wykreśleni z historii - tak myślała władza, która w 1944 r. na sowieckich bagnetach została tutaj wprowadzona. Mieli zniknąć, a pamięć o nich miała zaginąć. Dzisiaj powoli zauważamy w różnego rodzaju mediach, że tzw. dzieci systemowe próbują wrócić do tamtych czasów, dalej nazywając Żołnierzy Wyklętych: bandytami, mordercami… My jesteśmy tutaj po to by się temu przeciwstawić. Pokazać, że pamiętamy, że ich walka nie była daremna, a przelana krew przyniosła owoce. Chcieli ich pogrzebać, ale oni stali się ziarnem. Ziarnem, które owocuje. Coraz częściej możemy o nich usłyszeć i wiedzieć jaki był sens ich walki. Stoimy przy budynku, który miał ściany czerwone od krwi. Ci, którzy nazywają ich bandytami, sałannikami, niech mają teraz odwagę powiedzieć to publicznie. Powiedzieć rodzinom tych, którzy wiedzą jak wyglądały przesłuchania w tym budynku. Jak wyglądały cele, w których siedzieli więźniowie - bez łóżek, sanitariatu. Pobici, ociekający krwią , wrzodami siedzieli we własnych ekskrementach bo nie było tutaj toalety. To tutaj były przypadki wbijania gwoździ w głowę i inne części ciała. Tutaj wkładano dłoń przesłuchiwanego między drzwi, przytrzaskiwanie i palce przypalano zapalniczką by wydobyć jakiekolwiek zeznanie.
Instytut Pamięci Narodowej szacuje, że w tym budynku zginęło około 40 osób. Nie znamy wszystkich nazwisk i pewnie nie poznamy dlatego, że nie odnaleziono wszystkich grobów.
Wiemy, że w budynku byłych koszar, w ich ruinach byli rozstrzeliwani Żołnierze Wyklęci. Ich ciała wrzucano do dołów kloacznych. W miejscu tym stoi dzisiaj Szkoła Podstawowa Nr 3. Nie ma tam żadnej tablicy upamiętniającej te wydarzenia, tych bohaterów. Domyślamy się, że śmierć ponosili tam głównie ci, którzy przechodzili zza tzw. Linii Curzona. Pamięć nasza o nich będzie trwała dopóki my żyjemy.” - kontynuował Krzysztof Promiński po wspólnie odśpiewanym Hymnie Polski.
Następnie głos zabrał Zbigniew Dębko - Dyrektor Wydziału Promocji w Starostwie Powiatowym w Sokółce, który podczas tej uroczystości reprezentował Starostę Sokólskiego Piotra Rećko: “Oddajemy hołd ludziom, którzy złożyli przysięgę i którzy tej przysiędze byli wierni do końca. Słowa Bóg, Honor, Ojczyzna nie były dla nich pustymi słowami, to była dla nich świętość. Za te trzy słowa złożyli najwyższa ofiarę i tym trzem słowa byli wierni do końca. Cześć i Chwała Bohaterom!”
Po przemówieniach Krzysztof Promiński odczytał Apel Pamięci:
69 lat temu - 1 marca 1951 r. w więzieniu na warszawskim Mokotowie, po pokazowym procesie, zostało rozstrzelanych siedmiu członków IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.
Wzywam Was:
ppłk. Łukaszu Ciepliński ps. „Pług”
mjr. Adamie Lazarowicz ps. „Klamra”
mjr. Mieczysławie Kawalec ps.”Żbik”
kpt. Józefie Rzepka ps. „Znicz”
kpt. Franciszku Błażej ps. „Roman”
kpt. Józefie Batory ps. „Aryks”
por. Karolu Chmiel ps. „Grom”
Stańcie do Apelu
Oddali życie za Polskę
Wzywam Was Niezłomni Sokólszczyzny:
kpt Franciszku Potyrale ps. „Oracz”
por Stanisławo Bujwicka ps. „Zemsta”
por. Władysławie Borysewicz ps. „Kasper”
ppor. Stefanie Ejsmont ps. „Wir”
ppor. Kazimierzu Kamiński ps. „Błyskawica”
ppor. Stanisławie Biziuk ps „Sokół”
ppor. Walerianie Sutuła ps. „Grom”
sierż. Stanisławie Kuźma ps. „Jedliński”
Bronisławie Rochalski ps. „Orlicz” „Pan”
Żołnierze polskich formacji niepodległościowych działających na terenie powiatu sokólskiego, którzyście podjęli nierówna walkę z okupantem sowieckim i przywiezioną wraz z nim nową czerwoną władzą, to Was wzywamy do apelu:
Żołnierze NSZ-NZW z oddziału podporucznika Kazimierza Kamińskiego „Błyskawica”. I placówki NZW –PAS Sokółka Kazimierza Zarzeckiego
Żołnierze AKO wachmistrza Stanisława Chmielewskiego „Bohuna”.
Partyzanci AKO-WiN z oddziałów ppor. Stefana Ejsmonta „Wira” i ppor. Stanisława Biziuka „Sokoła”
oraz działającego na skraju Obwodu AKO-WiN Sokółka oddziału sierż. podch. Leona Suszyńskiego „P-8”
Wzywam Was do Apelu
Służyli wiernie Ojczyźnie
Wzywam Was
Partyzanci z Nowogródczyzny i Kowieńszczyzny. Żołnierze sierżanta Władysława Janczewskiego „Lalusia” –, którzy oddaliście swoje życie w walce z przeważającymi siłami NKWD-UB-KBW w kraśniańskim lesie.
Was wzywam:
1. chor. Mieczysławie Górewicz ps „Czeński”
2. sierż. Zygmuncie Kulesza ps „Maroczy”
3. kpr Wacławie Jakubowski ps. „Karaś”
4. kpr Stanisławie Bartoszewicz ps. „Korek”
5. kpr Mikołaju Szarejko ps „Ryś”
6. sierż. Witoldzie Śliwiński
7. sierż. „Szpak”
8. kpr Brunonie Jankiewicz ps. „Janczar”
9. szer Janku Czernicki (lat 15)
10.szer. Franciszku Płoński
11.szer. Józefie Stasiłowicz
Wzywam Was do Apelu
Polegli na Polu Chwały
Wzywam Was Żołnierze Wyklęci:
Piotrze Wiktorze Hońko ps. „Karny”
Józefie Kozak ps. „Lis”
Adolfie Ignatiuk ps. „Jan”
Stefanie Maciejewski ps. „Czarny Stefan”
Józefie Bergiel ps. „Czarny”
Stanisławie Kundzicz ps. „Zając”
Henryku Kostro ps. „Żbik”
Edwardzie Bakun ze Starowlan
Henryku Gorbaczewski
Franciszku Chmielewski
Edwardzie Kalinowski ze Sławna k/ Dąbrowy
Eugeniuszu Marchel
Antoni Gniedziejko
Michale Karpienia
Kazimierzu Grycewicz
I wielu innych, zakatowanych i zamordowanych przez funkcjonariuszy NKWD I UB w siedzibie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Sokółce, zastrzelonych w ruinach byłych koszar wojskowych i innych nieznanych miejscach. Tych, którzy odczuli na własnym ciele metody śledcze Szepsela Alperna, Eugeniusza Nalewajki, Rakowa i innych oprawców PUBP
Stańcie do Apelu
Oddali swe życie za Polskę
Was wzywam partyzanci Sokólszczyzny, którzyście oddali swe życie walcząc z bronią w ręku z oddziałami UB, MO i KBW:
Józefie Żukowski ps. „Lampart”
Bronisławie Grynczel ps. „Polonez”
Stanisławie Wolter ps „Sawczyn” - „Sewer”
Kazimierzu Marcinkiewicz ps „Tropski”
Stanisławie Łukaszewicz ps. „Wilk”
Witoldzie Andrzejczyk ps. „Jastrząb”
Nikodemie Rochalski ps „Kiliński”
Antoni Wysocki ps. „Wrzos”
Stanisławie Hołubowski ps. „Przelotny”
Franciszku Kownacki ps. „Jeleń”
Janie Rudź ps. „Kanarek”
Władysławie Czeremcha ps. „Wędka”
Janie Franciszku Łabieniec ps „Żbik”
Edwardzie Bołtruczek ps. „On”
Bolesławie Regisz ps. „Sokół”
Janie Byczkowski
Sylwestrze Radkiewicz
Janie Łazerski
Janie Zdanowicz
Wiktorze Zaniewski
Janie Kwiatkowski
Bronisławie Wojtkowski
Wacławie Garbaczewski
Alfonsie Kolendo
Józefie Żawronek
Was wzywam Ostatni Żołnierze Niezłomni Sokólszczyzny:
Edwardzie Topczewski ps. „Toporek”
Stanisławie Orłowski – ps „Piorun”
Czesławie zwanym „Curzoniakiem”
Którzyście zginęli z bronią w ręku walcząc z funkcjonariuszami UB i batalionem KBW 30 sierpnia 1952 roku na terenie gospodarstwa Henryka Gniedziejki na kolonii Pokośno gm. Suchowola.
Wzywam Was do apelu
Polegli na Polu Chwały
Wzywam was żołnierze ppor. Stanisława Biziuka „Sokoła” sądzonych w procesie pokazowym w Sokółce 9 grudnia 1946 roku na których wykonano wyrok śmierci 21 grudnia 1946 roku w więzieniu białostockim:
Kazimierzu Tomaszycki ps. „Tom I”
Piotrze Tomaszycki ps. „Gałązka”
Romualdzie Boboryko
Edwardzie Jackiewicz
Was wzywam
Skazanych przez Sąd Wojskowy w Białymstoku na karę śmierci:
Janie Dziadul ps. „Słonko”
Czesławie Guzieniuk ps. „Słoń”
Alfonsie Jurgielewicz ps. „Szabla”
Michale Karpienia ps. „Kolba”
Władysławie Doroszkiewicz ps. „Skowronek”
Władysławie Markiewicz ps. „Limba”
Józefie Ostrowski ps. „Wisła”
Stefanie Maciejewski
Kazimierzu Matys
Czesławie Waluś
Wzywam Was do Apelu
Was wzywam żołnierze –górnicy:
Wacławie Kundzicz ps „Sosna” i inni.
Skazani na ciężką pracę w kopalniach
Wzywam Was niezrzeszeni mieszkańcy wsi i miasteczek dający schronienie, wikt i opierunek leśnym żołnierzom za co spotykały Was represje Urzędu Bezpieczeństwa
Wzywam Was ofiary Obławy Augustowskiej
Mieszkańcy Małyszówki, Dąbrowy Białostockiej, Nowej Wsi, Hamulki, Suchowoli i Kamiennej Nowej.
Janie Gowś z Kamiennej Nowej
Stanisławie Karpienia z Nowej Wsi
Janie Krzywosz z Kamiennej Nowej
Stanisławie Krzywosz z Kamiennej Nowej
Józefie Olszewski z Nowej Wsi
Wacławie Omielan z Suchowoli
Kazimierzu Pryzmont z Dąbrowy Białostockiej
Wacławie Sobolewski z Kamiennej Nowej
Sylwestrze Stelmach z Suchowoli
Pawle Stroczkowski z Kamiennej Nowej
Józefie Sutuła z Brzozowa
Władysławie Szusta z Nowej Wsi
Aleksandrze Toczko z Nowej Wsi
Bronisławie Ugolik z Kamiennej Nowej
Janie Golik z Kamiennej Nowej
Wincenty Golik z Kamiennej Nowej
Antoni Wołczek z Kamiennej Nowej
Władysławie Zaranek z Nowej Wsi
Stanisławie Kułak z Hamulki
Wacławie Kułak z Hamulki
Józefie Kułak z Małyszówki
Kazimierzu Siedzik z Małyszówki
Albinie Wnukowski z Małyszówki
Dominiku Wnukowski z Małyszówki
Wacławie Kalisz z Małyszówki
Stańcie do Apelu
Was Wzywam członkowie Narodowego Związku Patriotów Polskich
Bolesławie Bubieńczyk
Henryku Soroka
Bolesławie Skomin
Kazimierzu Kiczuk
Czesławie Karolkiewicz
Czesławie Biernacki
Stanisławie Kościuk
Kazimierzu Budnik i inni
Wzywam Was do Apelu
Cześć i Chwała Bohaterom!
Krzysztof Promiński wspomniał o konieczności upamiętnienia tablicami pamięci ofiar, które były rozstrzelane w budynku dawnych koszar na Osiedlu Zielonym i ofiar Sokólskiego Obozu Karnego, przez który przewinęło się około 1000 więźniów, a 40 z nich poniosło śmierć. Obóz ten znajdował się na ul. Targowej w okolicach kościoła p.w. WNMP w Sokółce.
Pod tablicą upamiętniającą Żołnierzy Podziemia Niepodległościowego, delegacje złożyły wiązanki kwiatów i zapaliły znicze. W uroczystościach wzięli udział między innymi: Krzysztof Krasiński - Przewodniczący Rady Powiatu Sokólskiego, rodziny żołnierzy Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych, którzy byli torturowani i zabijani w siedzibie dawnego PUBP, harcerze, klasa mundurowa z sokólskiego LO.
Organizatorami Szóstego Marszu Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Sokółce byli: Stowarzyszenie Historyczne im. Bohaterów Ziemi Sokólskiej i Klub Historyczny im. kpt Franciszka Potyrały “Oracza” we współpracy z władzami Powiatu Sokólskiego.
